Wszystkich należy wzywać na radę,

gdyż Pan często właśnie komuś młodszemu objawia to,

co jest lepsze.

(Reguła św. Benedykta z Nursji, VI w.)

Zła wiadomość jest taka: samorząd szkolny to nieustannie tracona szansa. Dobra wiadomość brzmi zaś tak: ta szansa, choć tracona, nie ginie i zawsze pozostaje do wykorzystania. Nie ginie, bo źródłem tej szansy jest naturalne dążenie dzieci i młodzieży do wywierania wpływu na rzeczywistość, która ich otacza. Od wychowawców w znacznej mierze zależy, w jaki sposób potrzeba ta zostanie zaspokojona. Ryzyko związane z powierzaniem uczniom odpowiedzialności za szkołę i uczenie się nie jest większe, niż ryzyko związane z zaspokajaniem potrzeby wpływu w sposób destruktywny dla społeczności. Mimo to – my, nauczyciele – wolimy często raczej reagować na opór, niż dzielić się władzą i korzystać z wielu rąk do pracy. Parafrazując Aleksandra Wielopolskiego należałoby rzec: „Dla naszych uczniów możemy zrobić wszystko, z nimi nic.”

Są w szkole przedmioty lepsze i gorsze. Możemy udawać, że tak nie jest, możemy pomstować na niesprawiedliwość, ale dzieci w szkole dowiadują sie tego najpóźniej w czwartej klasie, zwykle od samych nauczycieli. Listę „ważnych” i „michałków” zna każdy, lokalnie – z uwagi na profil szkoły lub osobowość nauczyciela – jakiś przedmiot wędruje do pierwszej ligi albo z niej spada. Poza szkołami sportowymi WF traktowany jest – nomen omen – per noga. Niedobrze i to nie dlatego, że „dzieci mają krzywe kręgosłupy”. W każdym razie nie ten argument za kulturą fizyczną w szkole wydaje mi się kluczowy.

Trzeba powiedzieć i to, że sami wuefiści bywa mordują swój przedmiot zmieniając go niekiedy w forsowną gimnastykę lub w rodzaj musztry, niekiedy w zaangażowaną pracę tylko nad sukcesami tych, co „dobrze rokują”, niekiedy zaś w demoralizujący spektakl rozpoczynający się od słów „Macie tu piłkę. Pokopcie se”.

No i – zanim wygłoszę pochwałę szkolnego gimnastykowania się – wspomnę jeszcze o

Kto był w szkole 28 czerwca ma jeszcze przed oczyma rozmaite gesty wdzięczności, powtarzane rok w rok. Te wyuczone, wyrażone w drętwej mowie wierszyków. Te śmieszno-straszne, odwrotnie proporcjonalne do wielkości bukietu. Wreszcie i te, których nie zdołali po swojemu zaprogramować wychowawcy i rodzice:  mocne i proste, jak uścisk ręki i porozumiewawcze spojrzenie albo jak  laurka. Chciałbym do tej lawiny dodać jeszcze jedno podziękowanie. Dla pewnej zapomnianej…

Pomiędzy utworami Adama Zagajewskiego jest jeden, nie o szkole zgoła, a nazywa się „Pisanie wierszy”. To niezwykły zbiór poruszających obrazów – każdy pokazuje pełne napięcia zmaganie z Rzeczywistością, z którego wychodzisz jak Jakub ze spotkania z Aniołem: z błogosławieństwem i okulawiony.

Niekiedy, tak jak teraz z końcem roku szkolnego, mam wrażenie, że ten wiersz mógłby też nosić tytuł „Uczenie w szkole”. Gdy pustoszeje klasa

…a znalazłem „Dobre wykształcenie”  i chyba tak może zostać, choć nie bawi. Mam kilka dobrych powodów dla takiej nazwy bloga.

Po pierwsze uroda słowa „wykształcenie”. Liczy się ono pomiędzy te piękne polskie słowa, które same siebie ilustrują. W każdym zawijasie, zarówno w wymowie, jak w piśmie, nie trudno dostrzec robotę rzeźbiarza, cierpliwe wydobywanie kształtu. Nazwa może cieszyć brzmieniem, nie tylko żartem, prawda?

Po wtóre powiedzenie Burrhusa Fryderyka Skinnera, które biorę za motto. „Wykształcenie jest tym, co przetrwa, gdy zapomnimy już to, czego się nauczyliśmy.” Myśl ta raczej, niż sam Skinner niech patronuje temu blogowi. Dotyka bowiem tego, co najważniejsze w edukacji, a  co ukryte między słowami, między lekcjami, między zadaniami. Zupełnie niezależnie od wszystkich Bolesławów Chrobrych, grzebieni mitochodrialnych i imiesłowów biernych coś ważnego się dzieje z dziećmi. Dzieje się nieustannie i chciałbym temu się przyglądać, choć jako nauczyciel i rodzic, i uczeń (ciągle jeszcze przecież), mimowolnie koncentruję się chrobrych imiesłowach, biernych grzebieniach i mitochondrialnych bolesławach, czy jak tam to było…Do licha, gdzieś w zgiełku nauki tworzy się człowiek!

Po trzecie pojęcie dobrego wykształcenia leży w pobliżu niemieckiego Bildung.